I argue, the only person who deserves to be sticked on rupee bills is Mr. Shankhadar Sakhwah. Do you guys know about this gentlman?

My little knowledge about him tells that he is the first person in Nepal who thought the economic revolution and economic independence of all public is very important for a happily lived society. He might have spoken that idea but the rulers of his age did not agree. He then was able to earn huge wealth somehow (mutiple versions of stories are associated with how did he actually earned the wealth, some of them are hard to believe) and used that wealth to free the entire population of his country (then Nepal khaldo) from their debt.

These days, if we look back and think of him, it is unbelievable how did he succeed to overcome the resistance coming from customs, believes, and rules of strict feudal system a thousand years ago. But truth is truth, he managed to free from huge debts and that was one of the huge economic revolution of our country but poorly documented in history.

In light of this extra-ordinary idea and extra-ordinary contribution of Shankhadar Sakhwah, I argue he definitely deserves the respectful position on nepalese currency who devoted his life for the economic prosperity of the entire country and people more than thousand years ago. He has been included in the list of BIBHUTI of Nepal as well few years back.

अरिनिको एउटा बिकल्प हुन सक्छ, तर यसमा पनि नजरका दोषिहरु को आँखा लाग्छ नै । भक्तपुरे नेवार भन्ला, फेरी ।
अर्को कुरो उनी चाइना त गए, नेपाली कला र बास्तुकला फैलाए तर देश फर्केनन । अब अर्को थरिले भन्ला, मुग्लान भांसेकोलाइ के को सम्मान गर्ने भनेर । हामी "म"बाद बाट कहिलेइ अघी बढ्न सकेनौ ।

साझा मै हेर्नुस् न, ब्यक्तिपूजाका अनिगिन्ती धागो हरु देखिन्छन्, चम्चागिरिको को नि हद हुन्छ नि कसैको तालु खुइलेकोमा समेत सम बेदना प्रकट गरी रहेका छन । नेता लाई गाली गर्दै देश बनाउने गाडी हाक्दै छन ।
यहाँ टाईप गर्नुहोस् । हाम्रो गाउँशहरको धुवाँ धुलो अनि अभाव भन्दा पर बसेर प्रदुषण को महात्म्य लेखी रहेकाछन । एउटा पार्टिको झण्डा बोक्अरु पार्टिकालाई सत्तो सरापी रहेका छन । र आफुलाई बिदेशी डिग्री धारि विद्वानको माला आँफै पहर्‍याइ रहेका छन । बिबिधतामा एकता भनेको यही हो कि मैले बुझन नसकेको । अस्तु!

के तपाइले शंखधर साख्वालाइ चिन्नु भएको छ? शंखधर साख्वा नै नेपाली नोटमा हुनु सर्वोत्तम छ भनि मैले किन आवाज उठाएको भनेर संक्षेपमा लेख्दैछु ।

शंखधर साख्वाले करीब ११०० बर्षपहिले निकै धन कमाए । उनले आफ्नो त्यो निजि सम्पत्तिबाट तत्कालिन नेपालको सम्पूर्ण जनताको ऋण तिरिदिएर सबैलाइ ऋणमुक्त पार्नुका साथै स्वास्थ्य नै धन हो भन्ने शिक्षा समेत दिएर अभूतपुर्व आर्थिक क्रान्ति गरे ।

यो माथिको दुइ वाक्य नै शंखधर साख्वाको बारे शायद सबभन्दा छोटो चिनारी होला। उनी नेपालका कान्छा बिभुति पनि हुन । उनको योगदानलाइ धेरै तरीकाबाट बिश्लेषण गर्न सकिन्छ । आर्थिक दृष्टिकोणबाट हेर्ने हो भने उनले समाजमा आर्थिक समानता हुनु पर्छ भन्ने अवधारणा ल्याएको देखिन्छ, याने कि जुन अवधारणाको बारेमा १६औ १७औ शताब्दिमा यूरोपमा चर्चा चल्न थाल्यो उनले त्यो भन्दा धेरै अगाडि त्यसलाइ अघि सारे । उनले जनतालाइ ऋणबाट मुक्त गरेका मात्र नभइ स्वतन्त्र रुपमा आर्थिक ब्यबसाय गर्न दिएर सम्पन्नता पनि उपहार दिए । जबकि उनको समय भनेको धर्मद्वारा निर्देशित सामन्ति शासनको चरमोत्कर्ष थियो । उनले जे गरे, त्यसको बिरोधमा सामन्ति शाषकले के कस्ता षडयन्त्रहरु गरे होलान, ती कुराहरु स्पष्ट अभिलेखित छैन । जुन इतिहासका अन्वेषकहरुको लागि आकर्षक बिषय पनि हो । तर उनको उक्त कदम नेपालको इतिहासमा पहिलो बृहत आर्थिक क्रान्ति हो जुन उनले लहडमा वा चुटकि बजाएर गरेको होइन ठुलै संघर्ष पश्चात मात्र गर्न सकेका हो भन्ने कुरामा दुइमत छैन ।

पञ्चायतकालीन दास मनोवृत्ति ग्रस्त पुस्तक लेखकले महेन्द्रमल्लको गुणगान गाए तर शंखधरलाइ सम्झेनन । महेन्द्रमल्ल असल राजा थिए होला, तर ऊ राजा थिए, र राजा भनेका राम्रा हुन्छन भन्ने छाप बालमष्तिष्कमा पार्ने शाहि कुत्सित मनसायले ती राजा पाठ्यक्रममा अटाए । तर सर्वसाधारण ब्यक्ति भइकन पनि राजामहाराजाले गर्न नसकेका अथवा गर्न नचाहेका जनहितका मिशाल शंखधर साख्वालाइ नैतिकताको प्रतिबिम्ब ठानिएन । बल्कि इतिहासबाटै मेटाउने अनेक प्रयत्न नियोजित रुपमा गरीयो । पञ्चायतकाल मात्रै होइन त्यो भन्दा धेरै अघि शताब्दियौ देखि, तब देखि जब देखि नेपालमा सामन्ति राजतन्त्र बलियो हुँदै गयो ।

आधुनिक विश्वको इतिहासमा समाजमा आफ्नो एक्लो पौरखबाट नै सिङ्गो समाजलाइ आर्थिक दासताबाट मुक्त गराएको बिरलै सुन्न सकिन्छ । उनले जुन मेहनत र त्याग गरे, त्यस्तो काम गरेर देखाउने न कुनै चक्रवर्ति सम्राट छ न कुनै खानदानि धनी, न बिगतमा न अहिले नै ।

आज नेपालमा चरम गरीवि, धनी गरीब बीचको गहिरो खाडल, लगायतका यावत समस्याहरु रहेको बेला नेपाललाइ फेरी एउटा आर्थिक क्रान्ति चाहिएको छ । यो बेला राजामहाराजाको तस्बिर होइन सच्चा जनसेवकको तस्बिर नेपालको नोटमा राख्न आबश्यक छ । शंखधर जस्ता आर्थिक क्रान्तिकारीलाइ सम्मान गर्दा शायद हाम्रो देशमा अत्याबश्यक भएको आर्थिक क्रान्तिको निम्ति नैतिक बल मिल्ने छ ।

त्यसैले शंखधर साख्वाको तस्बीर नेपालको नयाँ नोटमा हुनु पर्दछ भन्ने पक्षमा मेरो बिचार ।।।।